شیعه و دست‌آوردهای آنجهاد نظامی، جهاد علمی و فرهنگی شیعیان در دوره سلف و خلف، سبب گسترش قلمرو اسلام شده است. فهرست مندرجات۱.۱ - امام علی در جنگ خندق ۱.۲ - امام علی در جنگ خیبر ۱.۳ - جهاد امام علی با پیمان‌شکنان... ۱.۴ - جهاد شیعیان علی ۱.۴.۱ - ابوایوب انصاری ۱.۵ - محمد بن ابی‌بکر ۲ - جهاد نظامی شیعه در دوره خلف ۲.۱ - اهمیت مرزبانی ۲.۲ - مبارزه با بت‌پرستی در هند ۲.۲.۱ - معرفی کتاب ۲.۳ - جهاد شیعه با کافران ۲.۴ - بیرون کردن انگلیسی‌ها ۲.۵ - مبارزات شیعیان لبنان ۲.۶ - نقش شیعیان ایران در پیدایش انقلاب ۲.۷ - مبارزه با استعمار غرب ۳ - جهاد علمی و فرهنگی شیعه ۳.۱ - روایتی از پیامبر ۳.۲ - روایتی دیگر ۳.۳ - شهادت معصومان در جهاد فرهنگی ۳.۴ - شهادت دانشمندان شیعه ۳.۵ - تلاش‌های علمی امامان ۳.۵.۱ - پیدایش علم نحو ۳.۶ - افتخار شیعه ۴ - گسترش جغرافیایی حکومت خلفا ۵ - گسترش قلمرو اسلام ۵.۱ - علت دودستگی در دوران خلافت علی ۶ - پانویس ۷ - منبع ۱ - جهاد شیعه در دوره سلفبرای این‌که پاسخ ما هماهنگ با سؤال او باشد، او دو نفر، یکی از سلف به نام عمر بن خطاب و دیگری از خلف به نام صلاح‌الدین ایوبی را معرفی کرده است. در مقابل یادآور می‌شویم که ما نیز از جهاد شیعه در دوره سلف و خلف یاد می‌کنیم. در سلف کافی است که بیش‌ترین بار جهاد در زمان رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) بر دوش علی (علیه‌السلام) بود، و حدیث «لا فتی الا علی لا سیف الا ذو الفقار» درباره او شنیده شد. ۱.۱ - امام علی در جنگ خندقدر جنگ خندق، و در روزی که به فرموده رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم): «بَرز الایمان کلّهُ إلی الشّرک کلّه»؛ «همه اسلام یا همه ایمان در برابر همه شرک قرار گرفته بود»، [۶]
اربلی، ابن ابی‌الفتح، کشف الغمه، ج۱، ص۲۰۵.
[۷]
طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ص۱۹۴.
[۹]
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۸، ص۳۴۳.
علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) در دفاع از اسلام و کشتن عمرو بن عبدود، شجاع نام‌دار عرب، شجاعت و اخلاص از خود نشان داد که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) درباره او فرمود: «لمبارزة علی لعمرو بن عبدود (یوم الخندق) افضل من عبادة الثقلین، او افضل من اعمال امتی الی یوم القیامة». [۱۴]
حمویی جوینی، ابراهیم بن محمد، فرائد السمطین، ج۱، ص۲۵۶.
[۱۹]
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۸، ص۳۴۳.
چنان‌که می‌بینید، تنها یک عمل علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) در دفاع از اسلام، بر تمام اعمال امت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) تا قیامت برتری دارد؛ فتوحات خلفا و پیروانشان که جای خود دارد. ۱.۲ - امام علی در جنگ خیبرو در فتح خیبر، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) درباره او فرمود: «کرار غیر فرار»؛ او پیوسته حمله می‌کند و پا به فرار نمی‌گذارد. در مقابل دو نفر که پیش از او رفتند، از میدان نبرد فرار کردند. ۱.۳ - جهاد امام علی با پیمان‌شکنان...علی (علیه‌السلام) علاوه بر جهاد با مشرکان، با سه گروه دیگر نیز جهاد کرد: پیمان‌شکنان، ستم‌کاران و شورشگران نافرمان. نبرد با این سه گروه در حدیث رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) آمده است. ۱.۴ - جهاد شیعیان علیاین از ائمه شیعه؛ اما از خود شیعیان کافی است یادآور شویم که در نوع فتوحات، شیعیان علی (علیه‌السلام) شرکت تامی داشتند. یمنی‌ها از قبیله‌های مختلف چون حمدان و کنده و... همگی شیعیان علی (علیه‌السلام) بودند و همین سبب شد که گروهی از آنان از یمن مهاجرت کرده، ساکن عراق گشتند تا در فتوحات اسلامی شرکت داشته باشند. ۱.۴.۱ - ابوایوب انصاریفاتح شام، و دیار بکر و آسیای صغیر ابوایوب انصاری میهمان‌دار پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)، شیعه خالص علی (علیه‌السلام) بود و اکنون قبرش در اسلامبول مزار همگان است. ۱.۵ - محمد بن ابیبکرمحمد بن ابی‌بکر که از نظر روح و روان فرزند علی (علیه‌السلام) بود، به دستور آن حضرت برای ادامه گسترش اسلام به مصر رفت و به شهادت رسید و پس از وی مالک اشتر برای ادامه مأموریت به مصر اعزام شد که متأسفانه در نیمه راه با دسیسه معاویه مسموم گشت و اکنون قبرش مزار است. در دوران خلفا، فاصله شیعه و سنی در حد امروز نبود؛ بلکه در فتوحات با داشتن گرایش‌های مختلف، همه شرکت می‌کردند. ۲ - جهاد نظامی شیعه در دوره خلفاین از سلف، اما درباره خلف، کافی است که بدانیم: ۲.۱ - اهمیت مرزبانیمرابطه (مرزبانی) که یکی از وظایف بزرگ مسلمانان است که غالباً به وسیله دولت‌های شیعه صورت گرفته است. حمدانیان در شام، فاطمیان در شمال آفریقا و علویان در طبرستان و دیلمان و گیلان مرزبانان اسلام بودند. ۲.۲ - مبارزه با بت‌پرستی در هنددولتهای شیعه در هند در مبارزه با بت‌پرستی و تشکیل دولت اسلامی برای خود سرگذشت مفصلی دارند، و اکبرآباد در هند مرکز دولت‌های شیعه بود. ۲.۲.۱ - معرفی کتابکسانی که علاقه‌مندند از جهاد نظامی شیعه در جهان آگاه شوند، به کتاب "جهاد الشیعه" نگارش خانم دکتر "سمیره مختار اللیثی" چاپ دارالجیل مراجعه کنند. ۲.۳ - جهاد شیعه با کافراننبرد صفویان در جنوب ایران با پرتغالی‌ها و نبرد ایرانیان با روس و انگلیس در شمال و جنوب ایران، از صفحات زرین جهاد شیعه با کافران است. وقتی پرتغالی‌ها، بندرعباس را اشغال کردند، و نام آن را "بندر گمبرون" نهادند، شاه‌عباس صفوی با نیروی ایمان شیعیان آن‌جا را پس گرفت و نام آن را "بندرعباس" نهاد. جهاد نادرشاه با هندیان بت‌پرست، یکی از بزرگ‌ترین صفحات تاریخ جهاد اسلامی با بت‌پرستان است. ۲.۴ - بیرون کردن انگلیسیهادر این قرن (چهاردهم)، آن‌گاه که انگلستان عراق را اشغال کرد، مرجعیت شیعه به پیشوایی آیت‌الله محمدتقی شیرازی توانست، با بر پا کردن "ثورة العشرین" در سال ۱۹۲۰ میلادی، این سرزمین اسلامی را از وجود زالوصفتان انگلیسی پاک گرداند و به این کشور استقلال بخشد. ۲.۵ - مبارزات شیعیان لبناندر این چند سال اخیر بزرگ‌ترین ضربه را شیعیان لبنان بر پیکر اسرائیل وارد ساختند و مقاومت اسلامی لبنان در چند مرحله، اسرائیل را که تا پایتخت لبنان پیش‌روی کرده بود، به گونه‌ای خفت‌بار عقب نشاند و زهرچشمی به آنان نشان داد که تاکنون از مجموع دولت‌های عربی دریافت نکرده بودند. ۲.۶ - نقش شیعیان ایران در پیدایش انقلابنیز شیعیان ایران با پدید آوردن انقلاب اسلامی در ایران، کشورهای استعمارگر غربی را از این کشور اسلامی بیرون راندند. ۲.۷ - مبارزه با استعمار غربو امروز ملت و دولت ایران، در منطقه خاورمیانه ـ بلکه در کل جهان ـ پرچم مبارزه با استعمار غرب را در دست دارند و تاکنون کشورهای متعددی در این مبارزه از ملت ایران الگو گرفته‌اند، که ملت‌های لبنان، فلسطین، عراق، سودان و... از آن جمله‌اند. ما در این‌جا جهاد نظامی شیعه را به صورت بس موجز و فشرده یادآور شدیم، ولی حقیقت این است که گردآوردنده این سؤال‌ها تصور کرده که جهاد، تنها جهاد نظامی است، و از عظمت جهاد علمی و فرهنگی غفلت کرده است. ۳ - جهاد علمی و فرهنگی شیعهاگر جهاد قلمی و فرهنگی نبود، هرگز سربازان فداکار و از خود گذشته در میدان نبرد از جان گذشتگی نشان نمی‌دادند. ۳.۱ - روایتی از پیامبرائمه اهل بیت (علیه‌السلام) از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) نقل می‌کنند که فرمود: «ثلاثة تخرق الحجب و تنتهی الی ما بین یدی الله، صریر اقلام العلماء و وطء اقدام المجاهدین، و صوت مغازل المحصنات"»؛ «سه چیز است که پرده‌ها را می‌شکافد و به درگاه الهی می‌رسد: ۱. صدای قلم دانشمندان؛ ۲. صدای پای جهادگران؛ ۳. صدای ریسندگی زنان پرهیزکار». [۲۱]
طبری، محمد، پاسخ جوان شیعی، ص۱۳۴.
۳.۲ - روایتی دیگرهمچنین فرمود: قال رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم): «افضل الجهاد کلمة حق عند سلطان جائر»؛ «بالاترین جهاد، گفتن سخن حق نزد فرمان‌روای ستم‌کار است». ۳.۳ - شهادت معصومان در جهاد فرهنگیپیشوایان معصوم شیعه که به شمشیر ظالمان و یا ستم ستمگران جام شهادت نوشیده‌اند، به خاطر این سخنان حق بود که نزد ظالمان می‌گفتند، در حالی که گروه‌های دیگر با خلفای اموی و عباسی سازش‌کاری داشتند و با آن‌ها کنار می‌آمدند، به جز افراد نادر که نمی‌توان روی آن‌ها حساب کرد. ۳.۴ - شهادت دانشمندان شیعهانسان تصور می‌کند میدان جهاد، بستر نظامیان است؛ ولی تاریخ برخلاف آن گواهی می‌دهد. علما و دانشمندان شیعه به خاطر جهاد فرهنگی و نشر اسلام ناب محمدی، به وسیله ستمگران جام شهادت نوشیده، یا به شمشیر کشته شده‌اند و یا به دار آویخته شده و احیاناً بدن‌های آنان را سوزانده‌اند. [۲۳]
امینی، شهداء الفضیلة، به نقل از طبری، محمد، پاسخ جوان شیعی، ص۱۳۵.
۳.۵ - تلاش‌های علمی اماماندانشمندان تشیع و تسنن به این حقیقت معترف‌اند که اکثر قریب به اتفاق علوم و دانش‌های اسلامی توسط امامان شیعه و پیروانشان پایه‌گذاری شده است و تمدن بزرگ اسلامی که در طی قرون دوم تا پنجم هجری روی داد، در نتیجه تلاش‌های علمی امامان شیعه و شاگردان آنان بود. ۳.۵.۱ - پیدایش علم نحویکی از علومی که به انفاق دانشمندان فریقین توسط امامان اهل بیت پیامبر پدید آمده، علم نحو است. اصول کلی این علم را حضرت امام علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) پدید آورد تا مردم مسلمان بتوانند در پرتو آن، قرآن و سنت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و دیگر متون عربی را صحیح بخوانند. و فروع این علم را به شاگرد خود ابوالاسود دوئلی واگذار نمود تا جزئیات علم نحو را زیر نظر آن حضرت تدوین نماید. او نیز چنین کرد، و پس از آن با استفاده از علم نحو، برای نخستین بار به اعراب‌گذاری قرآن پرداخت. یک قرن بعد فرد دیگری از شیعیان علی بن ابی‌طالب به نام خلیل بن احمد فراهیدی که خود پدیدآوردنده برخی علوم اسلامی است، اعراب‌گذاری قرآن را تکمیل نمود و به صورت کنونی درآورد. بنابراین همه مردم مسلمان، اعم از تشیع و تسنن از صدر اسلام تاکنون، از این جهت که می‌توانند قرآن را در پرتو اعراب‌گذاری‌هایی که توسط شاگردان و شیعیان علی بن ابی‌طالب صورت گرفته، صحیح تلاوت کنند، مرهون تلاش‌ها و زحمات امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) و شاگردان و شیعیان آن حضرت‌اند. ۳.۶ - افتخار شیعهدر هر حال شیعه مفتخر است که با جهاد قلمی و فرهنگی خود، تفکر اسلام ناب محمدی را که در تعالیم اهل بیت (علیهم‌السلام) ـ همتای قرآن ـ متجلی است، به جهانیان معرفی کرده است. [۲۴]
طبری، محمد، پاسخ جوان شیعی، ص۱۳۱ ـ ۱۳۵.
۴ - گسترش جغرافیایی حکومت خلفاعلاوه بر این، اگر شخصیت و برتری افراد به اندازه گسترش جغرافیایی حکومت آنان باشد، پس دو خلیفه نخست بر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) نیز برتری دارند؛ زیرا در زمان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) قدرتی که اسلام پیدا کرد، کم‌تر از قدرتی بود که در زمان آن دو به دست آورد. اگر واقعاً میزان همان گسترش جغرافیایی حکومت است، در زمان هارون‌الرشید، خورشید اسلام بیش از همه وقت درخشش گرفت، پس باید هارون بالاتر از همه ـ حتی پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و خلفا ـ باشد! ۵ - گسترش قلمرو اسلامنکته باریک‌تر از مو این است که گسترش قلمرو اسلام، مرهون خلافت این دو نفر نبود، مرهون تعالیم روح‌بخش اسلام بود که دل‌ها آن را می‌پذیرفت و مردم از حکومت‌های جائر خود، خسته و نالان بودند. ندای لا اله الا الله، همراه با عدالت‌خواهی و مساوات میان انسان‌ها، جاذبه‌ای داشت که ملت‌ها را به سوی اسلام متوجه می‌کرد. در عین حال نباید فرهنگ جهاد و شهادت را که اسلام آورده بود، در گسترش اسلام نادیده گرفت. ۵.۱ - علت دودستگی در دوران خلافت علیمضاف بر این‌که اختلاف و دودستگی در دوران خلافت امام علی (علیه‌السلام)، نتیجه شیوه حکومت خلفای پیشین بود؛ خصوصاً در دوران خلیفه سوم، عدالت‌خواهی و انسان‌دوستی، به زراندوزی و تعصب قبیله‌ای تبدیل شد و امام می‌خواست این ملت دنیا‌طلب و زراندوز را به دوران عصر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) باز گرداند. دنیا‌طلبان، با چنین حکومتی مخالفت کردند و با قدرت‌های مالی که قبلاً اندوخته بودند، ارتشی را برای جنگ با علی (علیه‌السلام) ترتیب دادند، و امام (علیه‌السلام) نیز به فرمان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)، و صریح آیات قرآن با آنان جنگید. [۲۸]
طبری، محمد، پاسخ جوان شیعی، ص۱۰۶ ـ ۱۰۷.
بنابراین اختلافات، معلول حکومت علی (علیه‌السلام) نبود، معلول آن تربیت‌های نادرست پیشینیان بود که پذیرای حکومت عدل الهی نبودند. [۲۹]
طبری، محمد، پاسخ جوان شیعی، ص۱۰۵ ـ ۱۰۷.
۶ - پانویس۷ - منبعپایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «شیعه و دست‌آوردهای آن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۳/۱۸. |